#29 Een van de oudste liederen van de reformatie

Lied 302 ‘God in den hoog’ alleen zij eer’ is geschreven door Nikolaus Decius (1485-1546) die aanvankelijk een van de medewerkers van Luther was. Deze strofische bewerking van het Gloria ‘Allein Gott in der Höh sei Ehr’ behoort samen met nog twee andere ordinariumliederen tot de oudste liederen van de reformatie. Decius schreef de liederen nog voor Luther daarmee begon.

De eerste Nederlandse vertaling in het liedboek is van de hand van Dirk Chistiaan Meijer jr. (1839-1908) en is een bewerking van de vertaling die in de Hervormde bundel 1938 stond. Eigenlijk gaat alleen de eerste strofe terug op de tekst van de engelanzang in Lucas 2: 14. De andere strofen zijn een trinitarische lofprijzing in de lijn van het Gloria. Bij de eerste druk in 1525 kreeg het lied vier strofen en werd het een trinitarisch lied wat weer bij reformatorische christenen in Nederland nogal eens de misvatting heeft gewekt dat het speciaal voor zondag Trinitatis geschreven zou zijn.
Juist in veel lutherse kerken o.a. in Denemarken, Noorwegen en Zweden, zingt men dit lied elke zondag in plaats van het onberijmde Gloria. Wanneer we de teksten van het Gloria en van dit lied vergelijken zien we dat dit lied nauwelijks een berijming is. Het is eerder een zeer vrije lofprijzing naar gegevens uit de engelenzang en een aantal worden uit de rest van het groot-Gloria.

Jan Wit (1914-1980) heeft de tekst opnieuw onder handen genomen met de Hoogduitse tekst van het lied van Decius als basis. Strofe twee heeft Jan Wit helemaal herschreven en strofe drie en vier bevatten nog regels uit de oude vertaling. Ook de tekst van het Gloria was een aanleiding om wat veranderingen door te voeren.

Het lied bevat een zeer compacte vorm. Behalve de twee gelijke Stollen (regel 1-2, 3-4) is er een zeer groot verwantschap tussen de regels 6 en 1, 7 en 2. Johann Sebastian Bach (1685-1750) heeft o.a. drie koraalbewerking geschreven en hieruit kunnen we opmerken dat het Duitse Gloria een vast onderdeel van de Deutsche Messe geworden is sinds Luther.

Luistervoorbeelden

NLB 302 ‘God in den hoog’ alleen zij eer’
https://www.youtube.com/watch?v=QZ_X7Luc0a4

Drie koraalbewerking van Bach over ‘Allein Gott in der Höh sei Ehr’ uitgevoerd door Gerben Budding
- https://www.youtube.com/watch?v=ZcFLZ5REFUs BWV 662
- https://www.youtube.com/watch?v=m3c1XgEuOpc BWV 663
- https://www.youtube.com/watch?v=sNPA4zCzWRY BWV 664

Gebruikte bronnen:
- liedboekcompendium.nl
Meer informatie over dit lied is te vinden op liedboekcompendium.nl